રશિયા યુક્રેન યુદ્ધ: રશિયા પાસેથી કોણે છીનવી લીધો મોસ્ટ ફેવરિટ રાષ્ટ્રનો દરજ્જો, શું છે પ્રતિબંધો?
વર્લ્ડ ટ્રેડ ઓર્ગેનાઈઝેશનના 164 સભ્ય દેશો જે રાષ્ટ્રને મોસ્ટ ફેવર્ડ નેશનની શ્રેણીમાં સ્થાન આપે છે તેને વેપાર સંબંધોમાં પ્રાથમિકતા આપે છે. જો કે, મોસ્ટ ફેવર્ડ નેશનનો દરજ્જો આપવાનો અર્થ એ નથી કે દરજ્જો આપનાર અને મેળવનાર બંને દેશો શ્રેષ્ઠ મિત્ર બની ગયા છે.
યુક્રેન પરના આક્રમણને કારણે રશિયા ઘણા આંતરરાષ્ટ્રીય પ્રતિબંધોનો સામનો કરી રહ્યું છે. વિશ્વના ઘણા દેશોએ રશિયાને અલગ કરી દીધું છે. તમામ પશ્ચિમી દેશો રશિયા સામે કડક પગલાંની જાહેરાત કરી રહ્યા છે. તેનો હેતુ રશિયાને પાઠ ભણાવવા અને તેને યુદ્ધ બંધ કરવા દબાણ કરવાનો છે. આ ક્રમમાં રશિયા પાસેથી મોસ્ટ ફેવર્ડ નેશન એટલે કે મોસ્ટ ફેવર્ડ નેશનનો દરજ્જો પણ છીનવાઈ ગયો છે.
આ સ્ટેટસ કોણે પાછું લીધું?
જાપાને રશિયા પાસેથી આ દરજ્જો છીનવી લીધો છે. જાપાનના વડાપ્રધાન ફ્યુમિયો કિશિદાએ કહ્યું કે રશિયા યુક્રેન પર જે પ્રકારની તબાહી મચાવી રહ્યું છે તેને ધ્યાનમાં રાખીને આ નિર્ણય લેવામાં આવ્યો છે.
રશિયાને આ દરજ્જો કેમ મળ્યો?
વિશ્વ વેપાર સંગઠનના સભ્ય તરીકે, જાપાને રશિયાને મોસ્ટ ફેવર્ડ કન્ટ્રી અથવા મોસ્ટ ફેવર્ડ નેશનનો દરજ્જો આપ્યો. આ દરજ્જો રાષ્ટ્ર દ્વારા વેપારમાં સહયોગીઓને આપવામાં આવે છે.
આનાથી શું ફાયદો?
વર્લ્ડ ટ્રેડ ઓર્ગેનાઈઝેશનના 164 સભ્ય દેશો જે રાષ્ટ્રને મોસ્ટ ફેવર્ડ નેશનની શ્રેણીમાં સ્થાન આપે છે તેને વેપાર સંબંધોમાં પ્રાથમિકતા આપે છે. બંને દેશો વચ્ચે ઘણી બધી ચીજવસ્તુઓની આયાત અને નિકાસ પણ કોઈ જ શુલ્ક વગર કરવામાં આવે છે.
જો કે, મોસ્ટ ફેવર્ડ નેશનનો દરજ્જો આપવાનો અર્થ એ નથી કે દરજ્જો આપનાર અને મેળવનાર બંને દેશો શ્રેષ્ઠ મિત્ર બની ગયા છે.
શું દરજ્જો છીનવી લેવા માટે કોઈ ઔપચારિક પ્રક્રિયા છે?
MFN સસ્પેન્ડ કરવા માટેની કોઈ ઔપચારિક પ્રક્રિયા નથી. તે પણ સ્પષ્ટ નથી કે સભ્ય દેશો આમ કરતા પહેલા WTOને સૂચિત કરવા માટે બંધાયેલા છે કે કેમ.
તેની શું અસર થશે?
જાપાને કહ્યું છે કે હવે G-7 દેશો સાથે મળીને રશિયાના રોકાણ પર પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવશે. જાપાને એમ પણ કહ્યું છે કે તે રશિયામાં વૈભવી સામાનની નિકાસ પર પ્રતિબંધ મૂકશે અને રશિયન ઉત્પાદનો પર પણ પ્રતિબંધો લગાવશે.
ડાયવા ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ રિસર્ચના અર્થશાસ્ત્રી વાકાબા કોબાયાશીના નિવેદન અનુસાર, જાપાન એક રાજકીય સંદેશ આપવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યું છે કે તે રશિયાના પગલાની વિરુદ્ધ અન્ય દેશોની સાથે છે.
અગાઉ આ દેશે પણ આ પગલું ભર્યું હતું.
જાપાન પહેલા રશિયાના હુમલાથી નારાજ કેનેડા અને અમેરિકાએ પણ આ પગલું ભર્યું છે. રશિયા પાસેથી MFN સ્ટેટસ પાછું ખેંચનાર કેનેડા પ્રથમ હતું. અમેરિકી રાષ્ટ્રપતિ જો બિડેને પણ ગયા સપ્તાહથી રશિયાને આપવામાં આવેલ 'મોસ્ટ ફેવર્ડ કન્ટ્રી'નો દરજ્જો પાછો ખેંચવાની જાહેરાત કરી છે.
રશિયન ઉમરાવ અલીશેર ઉસ્માનોવ કે જેના પર બ્રિટિશ સરકારે પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો
રશિયા પર અત્યાર સુધી કયા પ્રતિબંધો લાદવામાં આવ્યા છે?
આંતરરાષ્ટ્રીય સમુદાયે રશિયા પર એકપક્ષીય અને સામૂહિક રીતે સંખ્યાબંધ આર્થિક અને રાજદ્વારી પ્રતિબંધો લાદ્યા છે.
પશ્ચિમી દેશોએ રશિયાની સેન્ટ્રલ બેંકની સંપત્તિઓ ફ્રીઝ કરી છે. રશિયાના વિદેશી હૂંડિયામણના ભંડારની કિંમત $630 બિલિયન છે.
યુએસ અને બ્રિટને રશિયાની બે સૌથી મોટી બેંકો Sberbank અને VTB બેંક પર એકપક્ષીય પ્રતિબંધો લાદ્યા છે.
ઘણા ઉમરાવોની મિલકતો ફ્રીઝ કરવામાં આવી
છે.બ્રિટને પણ રશિયાના ઘણા કુબેરપતિઓ અને ઉમરાવો પર મુસાફરી પ્રતિબંધ લાદતા તેમની મિલકતો ફ્રીઝ કરી દીધી છે.
કેનેડા અને ઓસ્ટ્રેલિયાએ પણ આવું જ કર્યું છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ પ્રતિબંધોને કારણે રશિયા દેવું ચૂકવવામાં ડિફોલ્ટ થઈ શકે છે.
આંતરરાષ્ટ્રીય મીડિયા અહેવાલો અનુસાર, ક્રેડિટ રેટિંગ એજન્સીઓએ ચેતવણી પણ આપી છે કે રશિયા તેના દેવાની ચુકવણીમાં "ડિફોલ્ટર હોવાની ખાતરી છે".
રશિયન સરકાર અને સરકારી માલિકીની કંપનીઓ જેમ કે Gazprom, LukOil, Sberbank પર વિદેશી રોકાણકારો પર $150 બિલિયનનું દેવું છે.
રશિયા હાલમાં નાણાકીય મુશ્કેલીઓનો સામનો કરી રહ્યું છે. યુક્રેન પર હુમલા પહેલા, રશિયા દેવાની ચુકવણીના સંદર્ભમાં સૌથી વિશ્વસનીય દેશોમાંનો એક હતો. રશિયા પર દેવું પણ બહુ ન હતું, પરંતુ હવે પરિસ્થિતિ ઝડપથી બદલાઈ ગઈ છે.
